Radyasyon, ortamda yol alabilen bir çeşit enerji olarak tanımlanabilir. Doğal veya yapay radyoaktif çekirdeklerin kararsız yapıdan kararlı yapıya geçmek için çevreye saldıkları hızlı parçacıklar ve elektromanyetik dalga ile taşınan enerjiye radyasyon denir. Radyasyon çeşitlerini temel olarak parçacık ve dalga tipi radyasyon olarak iki şekilde ayırmak mümkündür.

Parçacık radyasyonu, belirli kütle ve enerjiye sahip olan ve çok hızlı hareket eden küçük parçacıkları ifade eder. Bu tür radyasyon, çok hızlı giden mermilere benzer ancak çıplak gözle görülemeyecek kadar küçüktür. Dalga tipi radyasyonun ise kütlesi yoktur ve belli enerjiye sahip bir radyasyon çeşididir. Çıplak gözle görebileceğimiz en yüksek enerjili ışık mor renkli ışıktır ve radyasyonun enerjisi arttıkça morötesi rengini alır, bu aşamadan sonra bizler göremeyiz ve hissedemeyiz.

Temel bilgilerden sonra radyasyon çeşitlerini detaylı olarak inceleyelim.

İyonlaştırıcı radyasyon, girdiği ortamda iyonları ayrıştıran radyasyon çeşididir. Temel olarak ikiye ayrılmaktadır:

A) Elektromanyetik Radyasyonlar: Elektromanyetik radyasyonlar, dalga boyları çok küçük olmasına rağmen enerjileri yüksek olan X ve gamma (γ) ışınlarıdır. X ışınlarına aynı zamanda röntgen ışınları da denir. Atomda ortaya çıkan enerji fazlalığı dalgalar halinde X ışını biçiminde yayılır. Yüksek atom numarasına sahip elektronların belirli atomların çekirdeklerine doğru yaklaştıklarında yavaşlama sonucu X ışınlarının oluştuğu belirtilmiştir. Gamma ışınlarına ise atomun çekirdeği kaynaktır. Gama ışınları, atom çekirdeğindeki enerji dalgalanmalarından oluşur. Bu ışınlar yüklü olmadıklarından dolayı manyetik veya elektrik alanda sapma oluşturmazlar. Ayrıca bu radyasyon çeşitlerinden olan X ve gamma ışınlarının madde içinde nüfuz etme özelliği kuvvetlidir.

B) Parçacıklı Radyasyon: Parçacıklı radyasyon, alfa ve beta parçacıklarından oluşmaktadır. Alfa parçacığı pozitif yüklüdür ve iki nötron ile iki protondan oluşan helyum çekirdeğidir. Alfa parçacığını bir kâğıt parçası ile durdurmak mümkündür. Bunun nedeni alfa parçacıklarının sahip olduğu büyük elektrik yükleridir. Bu elektrik yükler yoğun bir şekilde iyonlaşma oluşturarak enerji kaybetmelerine neden olur. Bu yüzden alfa parçacıklarının erişim mesafesi oldukça kısadır ve dış radyasyon ihtimali oluşturmazlar. Ancak vücut içerisine girebildikleri takdirde tehlikeli olabilirler. Beta parçacıkları ise negatif veya pozitif elektronlardan oluşabilir. Enerji fazlalığının kaynağı proton çokluğundan dolayı β+, nötron çokluğundan kaynaklanıyorsa β- şeklinde formülize edilir. Alfa parçacıklarına göre beta parçacıkları daha az iyonlaşmaya sebep olur. Bu parçacıklı radyasyondan korunmak için ince alüminyumdan yapılmış levha yeterlidir.

İyonlaştırıcı olmayan radyasyonlar, daha düşük enerjili olup iyonlaştırıcı etkisi bulunmayan radyasyon çeşitleridir. Bu kategoriye giren bazı radyasyon türleri şunlardır:

Ultraviyole Işınlar: Ultraviyole ışınların temel kaynağı güneştir. Güneş yeni doğarken bol miktarda yayılır. Bu ışınlar deri ve gözü etkileyebilir. Deri kanserinin %80 oranında bu ışınlardan kaynaklandığı tespit edilmiştir.

Elektriksel ve Manyetik Alanlar (EMR): Cep telefonları, trafolar, mikrodalgalar vb. bu grupta yer alır. Bu tür radyasyonlar, günlük hayatta sıkça karşılaşılan ve düşük enerjili elektromanyetik radyasyonlardır.